Erfgoedhotels: Holwerds gat in de dijk: gat in de hand of gat in de markt?

Auteur: Natascha Boerkamp
Erfgoed 11 november 2021
Erfgoedhotels: Holwerds gat in de dijk: gat in de hand of gat in de markt?

Dit is het tweede artikel van een reeks over erfgoedhotels in het buitengebied, als vervolg op het dossier ‘Erfgoed: Onbetaalbare charme of nieuw verdienmodel?’ met artikelen over religieus, militair, industrieel, watererfgoed, erfgoedontwikkeling én -hotelexploitatie. We trekken vandaag naar het hoge noorden, waar het Fries de status van officiële bestuurstaal heeft. Met bestemming Holwerd. 

Holwerd aan Zee staat in de top vijf van de groenste initiatieven in Nederland. De inwoners van het Friese dorp Holwerd ontwikkelden het baanbrekende plan voor de aanleg van een zeeverbinding, waardoor natuur en recreatie ontstaan rondom een binnenmeer. 

Het burgerinitiatief heeft intussen ruim €45 miljoen binnen van de voorlopig geraamde €63 miljoen. Er is ook al 32 hectare land aangekocht. Men wil in 2023 met de aanleg kunnen beginnen. Volgens planning is Holwerd in 2025 weer een bruisend kustdorp met maritieme sfeer, waar hotelgasten en andere bezoekers een zee van tijd ervaren.

Het dorp profiteert intussen flink van de publiciteit die Holwerd aan Zee krijgt. Een paar jaar geleden stonden hier nog 160 huizen te koop. Nu nog maar één. Mensen zijn weer trots op hun dorp. Aan het woord komen een trotse kartrekker en een evenzo trotse hotelier. Welke hotelkansen zijn er in Holwerd en wat zijn vers van de pers de eerste exploitatie-ervaringen?

Holwerd aan Zee

Marco Verbeek (39 jaar, foto onderaan met handen in elkaar gevouwen) was supermarkteigenaar, werkt sinds 2013 aan Holwerd aan Zee en opereert sinds 2020 fulltime binnen de Stichting Holwerd aan Zee. 

Welke boodschap heb je voor hoteliers?

"Er gloort in Holwerd een nieuwe toekomst. De basis hiervoor ligt in de gastvrijheid. Dat moet je voelen, proeven, zien. We gaan hier expedities ontwikkelen. Het is life changing. Later zullen mensen erop terug kijken: ‘Toen en toen was ik in Holwerd aan Zee.’ Net zoals jij je nog zo supergoed de eerste keer herinnert dat je bij ons in het dorp kwam voor haalbaarheidsonderzoek naar hotels."

"Sytze is met zijn Hotel Zee van Tijd een levend bewijs van de gastvrije samenleving hier. Wij zijn de gids, gastman en gastvrouw van de omgeving. Participerend met dorpsbewoners werken wij aan een nieuwe economie met omzet, banen en leefbaarheid. Dit voor de eigen inwoners en de naastgelegen dorpen. We zijn met plezier een beetje toerist in eigen omgeving, want de nieuwe economie maakt het mogelijk dat wij een fijnere leefomgeving krijgen. Dat geeft dubbelop plezier. We zijn trots op ons gebied, dat willen we laten zien en vertellen. Gastvrije inwoners vertellen het verhaal van het verleden en de toekomst."

"Vooruit bewegen is nodig. Dat doen we. Met bewoners aan het stuur werken we aan sterke opgaves in klimaat, energie, wonen, et cetera. Alles tegelijkertijd. Vandaag, nu, beginnen we en pakken we onze verantwoordelijkheid. De toekomst kun je hier al proeven, merken en ervaren. Met die energie willen we mensen aansteken. Er zijn bezoekers die terugkeren voor een tweede huis of een third place. Zij voelen zich welkom en thuis. Dat zit in de energie, niet in het materiële. Het is ook voor iedereen anders. Je kunt het niet benoemen. Mens, dieren, lucht, stilte, duisternis, slecht weer. Een warme deken, dat is Holwerd aan Zee en dat wordt belichaamd door een (dijk)doorbaak voor mens en natuur en fietsroutes, die faciliteren de beleving, mensen willen daar echt aan meedoen. We ontwikkelen volgens een kleine voetprint, dat past bij het gebied, ook al is dat nu nog niet optimaal. Het gaat erom dat we een juiste mindset ontwikkelen. De gast gaat erin mee. Die voert vast tien verschillende redenen aan, maar die komen allemaal neer op: ik voel me er thuis, ik voel een hogere energie. Het is een eye opener."

Waar ben je trots op?

"Dat we hier de basis aan het leggen zijn. Dat er veel gebeurt. Het is een levenswerk aan het worden ja, waarbij je soms wat tegenwind ervaart, dat hoort erbij. Maar intussen staat Holwerd wel weer op de kaart. Er zijn ondernemers, 19 verblijfsrecreatiebedrijven, fietsverhuur. De energie begint te stromen, ondanks tegenwind van traditionele stromen. Ik bent trots op de zelfredzaamheid."

Wat is het doel van Holwerd aan Zee?

"Het is nooit klaar. Het project tilt de leefbaarheid naar een hoger niveau. Voor wonen, werken en recreëren. Dat is er nu al, maar dat was niet zo, we zaten in een neerwaartse spiraal hier. Er is een horizon gecreëerd. Als eenieder zich daar maar in herkent en wordt ontzorgd.  Vanwege de trek naar de stad was de werkgelegenheid verhuisd en werden we een gebied zonder perspectief voor bedrijf en inwoner. Een zwarte plek is niet aantrekkelijk. Nu zijn we een plek van kleur en ieder geval onderweg. We doen dit ook voor Dokkum, omliggende dorpen, Ameland, Lauwersoog, Schiermonnikoog. De hele Waddenkust. Daar zijn problemen en uitdagingen. Het Waddenfonds is een groeifonds met veel geld, maar er waren ook nog nooit zoveel opgaven. Het is hun taak om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Wij trekken als vanzelf met de grootste energie aan. Daarbij adresseren we veel zaken tegelijkertijd."

Wat zijn voorbeelden van zogeheten opgaven?

"Dat ligt er maar aan welke stakeholder je vraagt. Voorop staat het dorp: leefbaarheid, omzet en banen. Natuurpartners werken aan de zoetzout overgang, Waddendynamiek en migratie. Een nieuwe natuurlijke omgeving om de verbinding met de natuur te herstellen, want de huidige keiharde waterkering is een fikse ingreep. Klimaatpartners kijken naar slib, vooroevers, meegroeiende dijken, verrijking van landbouwgrond, opvang van zoet water. Landbouwpartners streven naar zilte landbouw en zouttolerante gewassen. Holwerd aan Zee verenigt al deze belangen en benadert de omgeving integraal. Voor ondernemers zijn dat dus overnachtingen, dag- en verblijfsrecreatie, recreatiewoningen, expedities, et cetera."

Is/was corona van invloed op het project?

"Covid-19 heeft onze kansen verbeterd. We zijn de oplossing. Wel is er vertraging. Er is statisch in plaats van creatief overleg en de energie mist. Holwerd aan Zee laat zich niet vangen in een Excel maar gaat uit van verbeeldingskracht. Gelukkig werkt corona wel positief door qua urgentie en belang, bovendien hebben mensen het gebied ontdekt."

Wie zijn je beste vrienden in deze?

"Al onze stakeholders eigenlijk, waarbij de overheid belangrijk is. De overheid heeft natuurlijk wel een andere rol, is minder onbevangen, minder flexibel en zit in een vastgeroest systeem waarin alles in een Excel sheet wordt vastgelegd. Maar zekerheid bestaat niet en meebewegen is lastig voor ze. Onze stichting is onbevangen en vrij. Het is een systeemwereld tegenover een leefwereld die met elkaar werken en dat schuurt. Dat kost tijd en vertrouwen maar we maken gezamenlijk grote stappen en hebben respect voor ieders rol. Bovendien is beide nodig."

Hoe enthousiasmeer je mensen?

"Alles draait om aanstekelijke energie, emotie, het verhaal met toekomstperspectief, verbeeldingskracht en de laterale benadering. Niet alleen van onderop, maar vanuit elke richting, learning by doing. Dat schrikte blauwe mensen af, die worden begrijpelijk knettergek. We hebben elkaar nodig. Dat kun je niet netjes volgens het boekje. Letterlijk en figuurlijk doorbraken maken. Loslaten, vertrouwen en speelruimte benutten. Het is trouwens best gek dat je als volwassenen niet los durft te laten."

Wat is het aandeel en/of de functie van leisure en de hotellerie?

"Naast de vakantiewoningen van individuele eigenaren zijn er momenteel twee kleinschalige hotels, Zee van Tijd en het Amelander Veerhuis. We werken toe naar een binnenzee met 30 lodges die eb/vloed laten beleven. Dit doen we in een eigen economie via een passend gebiedscoöperatie model. Het havengebied komt in herontwikkeling met zogenaamde Hania staten, vroegere adellijke kasteeltjes die in verbinding staan met het dorp zelf. Het is de bedoeling dat je straks op mooie boten kunt overnachten. Ook is er een panoramahotel op de dijk welkom, met als werktitel Birdwatching hotel."

"We zorgen voor verschillende iconen, die wel familie van elkaar zijn, maar ruimte geven aan ontwerpers en kunstenaars. Geen enkele woning is hetzelfde. Drijvend, in het bos, in het centrum, op de dijk, aan het meer. We bieden dagexpedities aan om al dit moois te ontdekken. De ontwikkelingen hiervan leggen we niet bij één iemand neer, we willen er samen van profiteren. Zij die het meeste risico nemen, worden hiervoor ook beloond binnen onze sterke samenleving met participerende bewoners."

"Hoteliers zijn van harte uitgenodigd om te komen kijken, voelen en participeren in de coöperatie. Voor geïnteresseerde ondernemers zijn er nu mogelijkheden om handen en voeten te geven aan zaken."

Hoe belangrijk zijn creativiteit, beelden en dromen? 

"Samen bouw je een bestemming, daar is expertise voor nodig en Holwerd aan Zee past niet bij iedereen. Het past wel goed bij de toekomst, samen doen. Weten hoe je kunt verwaarden. Een gast trek je ook aan met dit verhaal. En op zijn beurt werkt een bezoeker ook mee aan de toon van de toekomst. We kunnen beter faciliteren dat de Kop van Friesland de moeite waard is. Het is een tijd van opbouw. Voor de natuurcultuurtoerist. Niet de massa."

Wat zijn inspirerende voorbeelden?

"De betrokkenheid van hier heb ik nog nooit ergens gezien. Elders dragen ze het gebied niet, laten ze alleen gastvrijheid zien. We gaan hier nu voor het Unesco biosfeer predicaat dat je krijgt als mens en natuur in balans zijn. Isle of men is ook zo’n gebied, dat benadert de wereld holistisch en daar zijn we niet slechts één element. Verder zijn er natuurlijk vijf blue zones op de wereld, die faciliteren dat je buiten kan zijn, waar het sociaal netwerk en contact met inwoners en bezoekers belangrijk is, de bereikbaarheid van eten, zo schoon mogelijk, met weinig gif. Daar liggen best raakvlakken, alleen maken wij een complete bestemming voor recreanten en inwoners."

Hoe monumentaal is Holwerd?

"Holwerd aan Zee kent een vrij groot beschermd dorpsgezicht, met een kern op twee oude terpen, nauwe straatjes en cultureel erfgoed dat we naar een hoger niveau willen tillen. Dat is een zoektocht. Het vermengen van het oude met het nieuwe verhaal, dat is nog geen project. De vraag is hoe dat te doen. De Waddenzee is al Unesco werelderfgoed. Alle dorpjes hebben iets eigens. Als je dat met het Unesco biosfeer predicaat kunt verbinden, is dat uniek. Een mooi verleden verbinden met de boeiende wereld van nu. De gemeente heeft hier overigens (nog) geen aandacht voor en is nog niet verbonden met recreatie, al ligt er inmiddels wel een stevige visie op recreatie en toerisme met ambitie."

Wat zijn successen?

"We zijn er nog steeds. We hebben €45,8 miljoen aan steun ontvangen, dus het draagvlak is ongekend. Er zijn prachtige tv documentaires gemaakt. Met die van Human TV op NPO2 hebben we vijf miljoen mensen bereikt. We zijn een inspiratiebron. Mensen kennen het project. Het gebied heeft Holwerd aan Zee geadopteerd. Iedereen wacht op de graafmachine. Tien jaar geleden stond er bij 160 woningen een bordje in de voortuin, nu is er nog maar één te koop."

Wat houdt je overeind bij tegenslag?

"Soms is er het sentiment dat Holwerd aan Zee niet kan. Er verschenen recent berichten in Trouw en de Leeuwarder Courant dat er heel veel slib in de vaargeul ligt. Dat slib proberen we eruit te halen. Daarbij lijkt het een probleem dat het slib in de weg ligt, maar het wordt juist een oplossing als we het slib gaan gebruiken in de dijkversterking. Omdenken is de rode draad. Traditioneel versus progressief. Je moet niet problematiseren, maar focussen op het moois!"

Hotel Zee van tijd

Sytze de Haan (32, foto onder met groene jas) is samen met Rob Fox en Nicole van Barneveld sinds januari 2020 eigenaar van Hotel-Restaurant Zee van Tijd in Holwerd met zeven kamers, een restaurant met 60 zitplaatsen en een vergaderzaal voor twee tot veertien personen.

Hoe kwamen jullie terecht in Holwerd?

"Rob en Nicole zien net als ik steeds kansen. Nicole is in 2006 met Zee van Tijd op Ameland begonnen en nam Rob aan als chef-kok en zo is hun relatie ontstaan. In 2010 zijn ze begonnen met de bouw van tien hotelkamers ter aanvulling op het restaurant en in dat jaar ben ik begonnen als vakantiekracht. Ik vond het verschrikkelijk en stond op het punt om tegen ze te zeggen dat ik er mee wilde stoppen, toen Nicole aangaf dat ik het best wel goed deed en ze heel tevreden over mij waren. Dat is de start geweest van een langdurige en intensieve samenwerking. Na mijn afstuderen in 2014 ben ik fulltime voor ze gaan werken en dit resulteerde in zo’n ontzettend sterke samenwerking dat wij in 2020 besloten om met zijn drieën een pand in Holwerd te gaan kopen. Het is een half uur reizen inclusief 15 minuten sneldienst tussen Zee van Tijd daar en de nieuwe locatie hier in mijn prachtige geboortedorp Holwerd. Ja, ik ben een geboren en getogen Holwerter."

Wat is de kracht van Holwerd?

"Holwerd is een bestemming op zich, maar staat helemaal niet zo bekend. De meeste mensen kennen het dorp als vertrekplaats naar Ameland en vroegen ons na de koop van het pand dan ook wat ons in hemelsnaam bezielde om zo’n grote investering in het dorp te doen. Door mijn wortels was het een makkelijke stap om vanuit Ameland mijn horizon juist hier te verbreden. In Holwerd kun je echt iets kunt creëren. Holwerd moet af van het stigma dat je hier alleen maar langs gaat voor de boot naar Ameland en daar zijn we hard mee bezig."

"Zoals gezegd is Holwerd een prachtige locatie, het is de perfecte uitvalsbasis om diverse activiteiten te ondernemen. De regiofunctie is nieuw en biedt volop kansen. Op 20 minuten hiervandaan kun je in Nationaal Park Eernewoude een bootje huren, Nationaal Park Lauwersoog ligt nabij, je kunt daar op jeepsafari, ribtocht over het wad of ‘s nachts de prachtige sterrenhemels bekijken in het Dark Sky Park. Verder zijn Schiermonnikoog, Ameland en Dokkum ideaal voor dagtripjes, zijn er diverse fietsroutes en liggen we aan de Elfstedentocht route."

Hoe kijk je naar Holwerd aan Zee?

"Holwerd aan Zee is een prachtig initiatief en heeft het dorp al ontzettend veel gebracht. De dijkdoorbraak moet voor een binnenmeer gaan zorgen. Holwerd aan Zee bevindt zich nog in de onderzoeksfase. Ze zijn op dit moment aan het beoordelen wat het effect zal zijn van het slib in de aan te leggen vaargeul."

"Twee weken geleden was hier nog een adviesbureau voor een kort bezoek. De adviseurs gunden ons een bestaansrecht dat we zouden krijgen als Holwerd aan Zee doorgang zou vinden, maar dat bestaansrecht hebben we natuurlijk al, simpelweg door er te zijn. Persoonlijk vind ik Holwerd aan Zee al geslaagd, het heeft gezorgd voor een nieuwe impuls in het dorp en brede naamsbekendheid."

Hoe reageren de inwoners op het hotel?

"Vanuit het niets staat er ineens iets en het loopt nog ook. Dorpsbewoners vinden dat prachtig en soms ook wel heel spannend, maar het geeft voor zover mij bekend een fijne impuls aan het dorp en het project wordt breed gedragen. Vijf jaar geleden stonden er nog 80 huizen te koop, nu worden ze per opbod verkocht en is er een stop gezet op vergunningen voor de recreatieve verhuur. Mensen vinden de initiatieven van en rondom Holwerd aan Zee interessant en prachtig. Ik zie het als een groot compliment dat men ons ziet als een luxeproduct en ons restaurant bezoekt om echt iets te vieren. Wat we doen is nieuw en het is voor ons ook zoeken naar wat wel en niet werkt. We zijn in het hoogseizoen gestart en hebben ons toen volledig gericht op de toeristische markt, met veel succes. Nu in november merken we dat de zakelijke markt heel erg aantrekt en hebben we activiteiten voor het dorp opgezet zoals een high tea actie en een afhaalkaart. Het succes van de afhaalkaart heeft wellicht ook te maken met het feit dat veel mensen uit de regio niet gevaccineerd zijn en daardoor niet in het restaurant kunnen en mogen eten."

Hoe verliep de renovatie?

"Het pand is enkel aan de voorkant een beschermd dorpsgezicht en dat maakte renoveren goed mogelijk. Het was ook hoognodig. Toen we het pand kochten, was het een hotel-restaurant met veertien kamers en woonde de eigenaar er ook met zijn gezin. Wij hebben het geheel volledig omgetoverd tot zeven grote hotelkamers en een vergaderzaal. We hebben dit altijd met de visie gedaan dat wat we doen, goed moet zijn. Het zijn twee ontzettend heftige jaren geweest. Toen we in januari 2020 begonnen met slopen, kregen we in maart een bouwstop vanwege een foutief ingevuld aanvraagformulier, vervolgens kwam de eerste lockdown en hebben we het hoogseizoen op Ameland gedraaid. Tijdens de tweede lockdown besloten we om toch door te gaan met de bouw in Holwerd. Toen bleek dat de aannemer niet meer beschikbaar was, hebben we besloten het aannemerswerk zelf te doen, inclusief inrichting en styling. Het pand is 6 meter breed en 35 meter lang, met twee etages. We hebben urenlang getekend, geschreven, veranderd en bijgeschaafd. Tippex en Pinterest waren onze grootste vrienden in die tijd en uiteindelijk hebben die plannen als blauwdruk gewerkt voor de meubelbouwer uit Duitsland."

"Het pand was in een veel slechtere staat dan gedacht: asbest, brandveiligheid, verrotte muren; alles kwamen we tegen. We hebben twee keer een herfinanciering moeten aanvragen, maar uiteindelijk hebben we het financieel zo kunnen regelen dat we niet afhankelijk zijn van een bank. Dat gaf ons de ademruimte om het meteen goed aan te pakken."

Wat zijn de eerste resultaten?

"Mega meevaller is de 100% bezetting de eerste vier maanden na de opening op 16 juli jl. Die is heerlijk en onverwacht en vormt een mooie basis voor het eerste volledige boekjaar volgend jaar. We zijn hard aan het leren. In het hoogseizoen golden prijzen van €159 en €119 ex ontbijt, die ik nu heb teruggeschroefd naar €99 en €79. We verkopen via Booking.com en rechtstreeks via onze eigen website. Veel bedrijven zoals de NAM hebben ons zelf benaderd voor hun vertegenwoordigers en we hebben nog geen contractafspraken. We staan nu op Vergaderlocaties.nl en er is een flyer in ontwikkeling. De zakelijke markt is een nieuwe doelgroep voor ons. Er zijn allerlei fietsroutes, dus de fietsers komen al, behalve als het weer slecht is. We willen arrangementen ontwikkelen. Wandelen met locals wordt niet aangeboden en ook (nog) niet gevraagd. Dat wil ik wel aanbieden op Visitholwerd.nl, de website die ik ontwikkel en die nu bijna klaar is. De Waddeneilanden hebben nog een eigen VVV, maar wij moeten de promotie hier zelf doen want de VVV in Dokkum is opgeheven. We hebben hier in het hotel een toeristisch informatiepunt. Het is pionieren."
 
Wat is het verschil met het hotel op Ameland?

"Het seizoen is minder grillig aan het vaste land. Op Ameland was je altijd zeker van honderd procent bezetting in het hoogseizoen, maar inmiddels geldt dat ook voor het voor- en naseizoen. Hier in Holwerd moeten we veel meer creëren, ons op verschillende doelgroepen richten. Vanuit de zakelijke markt komen hier nu bijvoorbeeld verschillende bedrijven vergaderen, dat is heel interessant en een mooie invulling, maar ook een andere manier van werken: we zetten de catering klaar in de vergaderzaal, geven bij aankomst een toelichting en vervolgens redden ze zichzelf. In de toeristische markt is die zelfredzaamheid er minder."

"Het bedrijfsconcept van Zee van Tijd is verder wel hetzelfde. Dezelfde kwaliteit en continuïteit. Misschien is dit een persoonlijkere versie omdat het hier wat rustiger is en het afgelopen seizoen heeft laten zien dat vooral de kwaliteitstoerist Zee van Tijd Holwerd goed weet te vinden."

Is er concurrentie?

"Er zijn 19 B&B huisjes in Holwerd, zowel in de dorpskern als eromheen. Die bieden echter niet hetzelfde als een hotel. We zijn dus uniek als hotel in deze regio. Voor een restaurant moet je naar Dokkum, tien kilometer verderop, of Leeuwarden. Op de veerdam van Holwerd is restaurant Land en Zeezicht. Dit buffetrestaurant richt zich vooral op gasten die de oversteek maken naar Ameland."

Werk je samen met de gemeente?

"Er is nauwelijks gemeentelijk beleid qua toerisme. Als ik de verkiezingsprogramma’s voor volgend jaar lees, zie ik bij toerisme staan: ‘Er moet meer met toerisme in de regio worden gedaan’, maar mis ik de onderbouwing en/of de aanjager hiervan. Men wil meer toerisme maar planologisch zoekt men een mix van wonen en recreëren. Dat is een interessante ontwikkeling in de hele regio."

Wat waarderen de gasten?

"Ze roemen de rust, dat je de sterrenhemel ziet, dat de lucht hier schoon is. Er is hier niets en toch ben je overal dichtbij in combinatie met lekker eten. Gasten zoeken en betalen voor iets dat goed is. Goed schoon, mooi verzorgd, een goed bed, een goede douche. De service en kwaliteit moet heel hoog zijn. Het streven naar perfectie is mijn uitdaging. Elke dag opnieuw werk ik hieraan met personeel en gasten. In de zomer werken we veel met vakantiekrachten. Het vaste team bestaat uit drie parttimers in de bediening en ikzelf fulltime. In de keuken staat één fulltimer met vier parttimers."

Wat is je toekomstplan?

"Ik heb eigenlijk geen langtermijnplan. Hopelijk komen er nog een hotel en één of twee restaurants bij, dan wordt naar Holwerd gaan nog interessanter, daarmee weet je een bestemming te creëren. We zijn pas vier maanden onderweg en de vraag is hoe we de winter doorkomen, al zijn er in de afgelopen 24 uur negen last-minute boekingen binnengekomen van zakelijke gasten. Daarnaast hebben we de luxe dat we veel spontane groepsaanvragen vanuit bedrijven uit de omgeving krijgen. Ook is het een voordeel dat we meeprofiteren van de vakantieseizoenen op Ameland. Met kerst is het ook hier weer drukker met toeristen. Ook de ontwikkelingen van Corona volgen we op de voet. Het is spannend. Als er toch weer een lockdown komt, gaat Kerst natuurlijk niet door."

"Er volgt altijd vanzelf iets. Het doel is niet te kijken waar het schip strandt. Uitdagingen moet je aangaan en vooral doorgaan. Dat is onze mentaliteit hier in Holwerd. Mentaliteit van omdenken, pionieren en volharden."

Mentaliteit van omdenken, pionieren en volharden

Daar waar Holwerd aan Zee een dijkdoorbraak beoogt, kwam Hotel Zee van Tijd als eerste schaap over de dam. Als het hek eenmaal van de dam is, volgen er meestal meer. U weet nu in ieder geval bij wie u zich kunt melden om Holwerd te ontdekken. Laat u inspireren en ga in navolging van de Friezen uw persoonlijke uitdaging aan. Én volhard erin!"

Auteur Natascha Boerkamp is Leisure & Erfgoed Exploitatiespecialist bij SpotOnHotSpots voor o.a. Erfgoedontwikkelaar COUP

Marco Verbeek

Overig nieuws