Er zijn veel theorieën over de waarheid. Maar welke theorie is waar? Zo is er de correspondentietheorie die zegt dat iets waar is als het correspondeert met de werkelijkheid. Dat geeft echter al snel problemen. Als een hotelier zegt: "Alle hoteliers liegen", liegt hij dan wel of niet? Ofwel: als een uitspraak waar is, maar tegelijkertijd over zichzelf zegt onwaar te zijn, is deze dan waar of onwaar?
Het wordt nog leuker als we uitgaan van de coherentietheorie: iets is waar als het overeenstemt (coherent is) met een verzameling andere uitspraken. Bijvoorbeeld: "De gemeente Amsterdam vindt dat er 9000 kamers bij moeten komen", stemt overeen met de conclusies van adviseurs die de situatie hebben geanalyseerd. Dus is het waar, toch?
Zo is er ook de consensustheorie van de waarheid, een soort van poldermodel dat ons Nederlanders wel aanspreekt: als we het er bijvoorbeeld allemaal over eens zouden zijn dat de Randstad beter Amsterdam kan worden genoemd, dan is het ook waar dat de Randstad beter... De ellende daarbij is, dat als één malloot een afwijkende mening heeft, de consensus weg is en daarmee "de waarheid".
Dan is er nog de pragmatische theorie van de waarheid. Die lijkt wel op de consensustheorie en zegt in wezen: als het in de praktijk werkt, dan is het toch gewoon zo? Een beetje zoals de snelheid van het licht: tot een paar weken geleden vonden alle wetenschappers dat niets sneller kon gaan. Toen bleek er (misschien) toch een deeltje sneller te hebben gereisd dan het licht. De nieuwe waarheid?
Dan is er nog de relativistische waarheidstheorie. Die zegt: Er is geen waarheid, want de waarheid is voor iedereen anders. Er is geen ware wereld, maar er zijn vele waarheden en vele werelden. Iedereen heeft zijn eigen interpretatie en er is een oneindige hoeveelheid aan mogelijke perspectieven. Die theorie wordt volgens mij sterk aangehangen door de opstellers van het sterrenclassificatiesysteem voor hotels.
Leuk toch, die waarheidstheorieën? Als adviseur is het goed om zo nu en dan eens na te gaan welke waarheidstheorie jezelf aanhangt of hoog hebt zitten. Ik ga toch maar voor de pragmatische theorie. Die zegt dat een zin, een stuk tekst, nooit de dingen kan beschrijven zoals ze werkelijk zijn. Het enige waar ik dus als adviseur op kan hopen, is dat mijn zinnen, mijn tekst, van nut zijn voor het bereiken van bepaalde doelen. Volgens de pragmatische theorie is een zin "waar" als alle betrokkenen het erover eens zijn wat met die ware zin bedoeld wordt. Volgens de aanhangers van deze waarheidsopvatting is een ware zin niet zozeer een juiste beschrijving van de werkelijkheid, maar een middel, een instrument, waar we mee moeten kunnen werken.
Kijk, dat spreekt me aan. Als voorbeeld kan hier ook worden gebruikt: "Er moeten 9000 kamers bijkomen in Amsterdam." Alle betrokkenen zijn het erover eens dat dit niet zozeer een juiste beschrijving is van de werkelijkheid, maar gewoon een instrument waarmee we moeten kunnen werken. Zo, dat lucht op. Lust er iemand nog peultjes?
