Waarom een btw-verhoging op vakanties juist minder belastinginkomsten oplevert

Auteur: Stef Driessen

De discussie over het btw-tarief op logies is nog niet beslecht. Op 9 september stemde de Tweede Kamer over een motie om het huidige lage tarief op 9 procent te houden. De motie haalde geen meerderheid, maar meerdere fracties gaven aan hun positie later opnieuw te willen bezien of met alternatieve voorstellen te komen bij de behandeling van het Belastingplan. Daarmee blijft het onzeker of de voorgestelde verhoging daadwerkelijk werd wordt. De kernvraag is of de verhoging naar 21 procent per 1 januari 2026 wel de beoogde opbrengst zal opleveren.

Het is begrijpelijk dat de overheid zoekt naar manieren om begrotingstekorten te beperken. Extra inkomsten zijn nodig om ruimte te maken voor uitgaven aan onder meer defensie en zorg. Ook het streven naar eenvoud in het belastingstelsel is goed te begrijpen. Toch laten recente onderzoeken en cijfers zien dat de maatregel waarschijnlijk averechts uitpakt: de opbrengsten zullen lager zijn dan verwacht, terwijl de negatieve effecten breed voelbaar zijn in de economie.

De plannen van het kabinet

Op dit moment geldt in Nederland een btw-tarief van 9 procent op logies. De verhoging naar 21 procent moet volgens de raming van het ministerie van Financiën 364 miljoen euro extra opleveren uit hotels en pensions, en 302 miljoen euro uit vakantieparken – samen 666 miljoen euro. De redenering is dat een uniform hoog tarief leidt tot meer belastingopbrengst en minder uitzonderingen.

Maar de onderliggende aanname is dat toeristen hun gedrag niet wezenlijk aanpassen. Juist dat blijkt niet te kloppen.

Uit onderzoek van Significant APE, dat in opdracht van het ministerie van Financiën is uitgevoerd, blijkt dat 26 tot 30 procent van de Nederlanders naar het buitenland uitwijkt en 5 procent helemaal afziet van vakantie wanneer logies fors (11 procent) duurder wordt. Onder buitenlandse gasten zegt 30 procent van de Duitse toeristen en 23 procent van de Belgen Nederland links te laten liggen bij prijsstijgingen.

De Vakantie Sentiment Monitor van het NBTC bevestigt dit beeld: gemiddeld past de helft van de reizigers hun vakantiegedrag aan bij hogere prijzen. Voor Duitsers – onze belangrijkste bezoekersgroep – loopt dit zelfs op tot 56 procent. Dat aanpassen gebeurt op verschillende manieren: stedentrips worden geannuleerd, vakanties worden ingekort of reizigers kiezen voor een goedkopere accommodatie. Soms bezuinigen ze door uitgaven te schrappen, zoals een bezoek aan een pretpark of restaurant.

Elke euro logies levert 3,50 euro extra op in de omgeving

Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaven Duitse verblijfstoeristen in 2024 in totaal 7,8 miljard euro uit in Nederland. Nederlandse toeristen besteedden 4,3 miljard euro, Belgen 1,7 miljard euro.

Wanneer 30 procent van de Duitse gasten wegblijft, scheelt dat naar schatting 296 miljoen euro aan btw en accijnzen, zoals blijkt uit berekeningen van ABN AMRO. Minder binnenlandse vakanties leiden tot nog eens 169 miljoen euro verlies, en een daling in Belgische gasten betekent circa 48 miljoen euro minder. Alles bij elkaar gaat het om 513 miljoen euro aan gederfde belastinginkomsten. Daarmee valt de geplande opbrengst van 666 miljoen euro in hotels en vakantieparken waarschijnlijk al bijna helemaal weg. En dit is slechts het begin.

Voor iedere euro die een buitenlandse verblijfstoerist uitgeeft aan een overnachting, volgt gemiddeld nog eens 3,50 euro aan bestedingen in horeca, winkels, dagrecreatie en vervoer (bron: NBTC). Minder overnachtingen raken dus ook direct de breedte van de economie. De totale vakantieomzet die onder druk staat bedraagt daarmee 19 miljard euro. Bovendien rijst de vraag wat er gebeurt met de 6,4 miljard euro aan zakelijke reisbestedingen, als hotels minder kunnen investeren in kwaliteit.

Klik hier voor de interactieve grafiek 'Bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen in Nederland'

Dat kwaliteitsverlies aannemelijk is, blijkt uit een recente survey van het Hotel Leaders Network: tachtig procent van de hotels stelt investeringen uit of af. Ook toeleverende sectoren bevestigen dit beeld. Wanneer investeringen in onderhoud, duurzaamheid en innovatie stilvallen, verliest Nederland aan aantrekkelijkheid voor zowel vakantiegangers als zakelijke reizigers.

Zakelijke gasten worden extra afgeschrikt doordat boekingsplatforms verplicht de prijzen inclusief btw en toeristenbelasting tonen, waardoor het hogere totaalbedrag direct opvalt. Dit vergroot de kans dat ook deze groep Nederland vaker links laat liggen, met bijkomende gevolgen voor de economie en belastingopbrengsten.

Waarom de rekensom van de overheid niet klopt

De gevolgen gaan nog veel verder dan alleen de Nederlandse, Duitse en Belgische toeristen waartoe Significant APE zich beperkt. Volgens het CBS gaven Britse vakantiegangers in 2024 ruim 770 miljoen euro uit in Nederland, Fransen 429 miljoen euro, Spanjaarden 354 miljoen euro en Italianen 313 miljoen euro. Ook Amerikanen en andere verre markten leveren substantiële bijdragen. Als deze groepen deels wegblijven, neemt het verlies verder toe.

Alles bij elkaar schetsen de cijfers een consistent beeld. De overheid verwacht 666 miljoen euro extra opbrengst uit de logiessector, maar alleen al de gedragsreacties van Duitsers, Nederlanders en Belgen leiden tot een geraamde derving van ruim een half miljard euro. Tel daar de gemiste inkomsten uit toeristenbelasting, vennootschapsbelasting en verminderde investeringen in toeleverende sectoren bij op, en de maatregel lijkt onder de streep meer te kosten dan op te leveren.

Methodologische noot

Bij de berekening van de gederfde btw-inkomsten en accijnzen is uitgegaan van een gemiddeld gecombineerd tarief van 12,6 procent. Dit percentage is een inschatting, omdat de tarieven op de uitgaven van toeristen uiteenlopen: in de dagrecreatie geldt een btw-tarief van 9 procent, bij winkels veelal 21 procent. Bij alcoholhoudende dranken, tanken en parkeren komen accijnzen daar nog bovenop. De werkelijke derving kan hierdoor hoger uitvallen dan de berekeningen laten zien. Ook is de categorie ‘vervoer naar Nederland’ buiten beschouwing gelaten.

Conclusie: herbereken de opbrengsten

Het siert de overheid dat zij begrotingstekorten wil terugdringen en extra middelen zoekt voor belangrijke publieke taken. Maar de huidige raming van de btw-verhoging lijkt voorbij te gaan aan gedragsreacties en keteneffecten.

De voorgenomen verhoging is bedoeld om de begroting te versterken. Cijfers van Significant APE, NBTC, CBS en ABN AMRO laten echter zien dat het beleid waarschijnlijk averechts werkt. Niet alleen levert het minder belastinginkomsten op dan verwacht, het zet ook de werkgelegenheid, leefbaarheid en kwaliteit van de Nederlandse gastvrijheidssector onder druk.

De vraag is daarom of het verstandig is om vast te houden aan uniformiteit en eenvoud in het belastingstelsel, of dat het beter is beleid te maken dat aansluit bij de economische realiteit. Juist omdat toerisme breed bijdraagt aan de Nederlandse economie, verdient deze afweging zorgvuldigheid.

Bronnen

Rijksoverheid

NBTC

ABN Amro

CBS

De bestedingen van toeristische en zakelijke verblijfsgasten in Nederland, uitgesplitst naar nationaliteit, jaar of kwartaal, vindt u hier!